از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أَيُّمَا رَجُلٍ أَعْتَقَ امْرَأً مُسْلِمًا، اسْتَنْقَذَ اللَّهُ بِكُلِّ عُضْوٍ مِنْهُ عُضْوًا مِنْهُ مِنَ النَّارِ»: «هركس برده ی مسلمانی را آزاد كند، خداوند متعال در برابر هر عضو آن برده، يك عضو او را از آتش دوزخ نجات خواهد داد».
از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «مَنْ أَعْتَقَ شِرْكًا لَهُ فِي عَبْدٍ، فَكَانَ لَهُ مَالٌ يَبْلُغُ ثَمَنَ الْعَبْدِ: قُوِّمَ عَلَيْهِ قِيمَةَ عَدْلٍ، فَأَعْطَى شُرَكَاءَهُ حِصَصَهُمْ، وَعَتَقَ عَلَيْهِ الْعَبْدُ وَإِلاَّ فَقَدْ عَتَقَ مِنْهُ مَا عَتَقَ»: «اگر كسی از يك غلام مشترك، سهم خود را آزاد کند و به اندازه ی قيمت غلام، مال داشته باشد، غلام را عادلانه قيمت گذاری كنند و سهم ديگر شركای خود را بپردازد که در این صورت غلام آزاد می شود. و اگر به اندازه ی قيمت غلام مال نداشت، فقط همان سهم خودش آزاد می شود».
از ابوموسی اشعری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «ثَلاثَةٌ لَهُمْ أجْرَانِ: رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الكِتَابِ آمَنَ بِنَبِيِّهِ، وَآمَنَ بِمُحَمَّدٍ، وَالعَبْدُ المَمْلُوكُ إِذَا أدَّى حَقَّ الله، وَحَقَّ مَوَالِيهِ، وَرَجُلٌ كَانَتْ لَهُ أَمَةٌ فَأدَّبَهَا فَأَحْسَنَ تَأدِيبَهَا، وَعَلَّمَهَا فَأَحْسَنَ تَعْلِيمَهَا، ثُمَّ أعْتَقَهَا فَتَزَوَّجَهَا، فَلَهُ أَجْرَانِ»: «سه نفر هستند که دو پاداش دارند: مردی از اهل کتاب که به پيامبر خود و سپس به محمد صلى الله عليه وسلم ايمان آورده باشد؛ برده ای که حقّ الله و حقّ سرورانش را ادا کند؛ و مردی که کنيزی داشته باشد و او را به خوبی تربيت نمايد، سپس آزادش نموده و با او ازدواج نمايد؛ او نيز دو پاداش دارد».
از ابن عمر رضی الله عنهما روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «إنَّ العَبْدَ إِذَا نَصَحَ لِسَيِّدِهِ، وَأَحْسَنَ عِبَادَةَ اللهِ، فَلَهُ أَجْرُهُ مَرَّتَيْنِ»: «اگر برده خيرخواه آقايش باشد - و درست انجام وظيفه کند - و عبادت الله متعال را به نيکی انجام دهد، پاداشِ او دو برابر است».
از ابوموسی اشعری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «المَمْلُوكُ الَّذِي يُحْسِنُ عِبَادَةَ رَبِّهِ، وَيُؤَدِّي إِلَى سَيِّدِهِ الَّذِي عَلَيْهِ مِنَ الحَقِّ، وَالنَّصِيحَةِ، وَالطَّاعَةِ، لَهُ أجْرَانِ»: «برده ای که عبادت پروردگارش را به نيکی انجام می دهد و حقّ آقایش و خيرخواهی و فرمان برداری از او را ادا می کند، دو پاداش دارد».
از مَعرور بن سُوَيد روایت است که می گويد: ابوذر رضی الله عنه را ديدم که لباسش مانند جامه ای بود که غلامش بر تن داشت؛ علتش را از او پرسيدم. پاسخ داد: در دوران رسول الله صلى الله عليه وسلم غلامی داشتم که به او ناسزا گفتم و به خاطر مادرش از او ایراد گرفتم. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «إنَّكَ امْرُؤٌ فِيكَ جَاهِليَّةٌ هُمْ إخْوَانُكُمْ وَخَوَلُكُمْ جَعَلَهُمُ الله تَحْتَ أيديكُمْ، فَمَنْ كَانَ أَخُوهُ تَحْتَ يَدِهِ، فَلْيُطْعِمْهُ مِمَّا يَأكُلُ، وَلْيُلْبِسْهُ مِمَّا يَلْبَسُ، وَلا تُكَلِّفُوهُمْ مَا يَغْلِبُهُمْ، فَإنْ كَلَّفْتُمُوهُمْ فَأَعِينُوهُمْ»: «گویا هنوز عادت های جاهليت در تو وجود دارد؛ اينها برادران و خدمتکاران شما هستند که الله متعال ايشان را زيردستِ شما قرار داده است؛ پس هرکس برادرش زيردستِ اوست، بايد از همان غذايی که خود می خورَد، به او نيز بخوراند و از همان لباسی که خود می پوشد، به او نيز بپوشاند. آنها را به کاری که در توان شان نيست، مکلّف نسازيد و اگر آنان را به کاری مکلّف ساختيد، به آنها کمک کنيد».
