نطاق البحث
الكِتَابُ الرَّابع عَشَر: الذكر والدعاء والتوبة
قال تعالى: {وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا *}. [الأحزاب:35] وقال تعالى: {وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ *}. [العنكبوت:45] وقال تعالى: {فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ *}. [البقرة:152]
2201 - (ق) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم: (إِنَّ للهِ مَلاَئِكَةً يَطُوفُونَ فِي الطُّرُقِ، يَلْتَمِسُونَ أَهْلَ الذِّكْرِ، فَإِذَا وَجَدُوا قَوْماً يَذْكُرُونَ اللهَ تَنَادَوْا: هَلُمُّوا إِلَى حَاجَتِكُمْ. قَالَ: فَيَحُفُّونَهُمْ بِأَجْنِحَتِهِمْ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا، قَالَ: فَيَسْأَلُهُمْ رَبُّهُمْ، وَهُوَ أَعْلَمُ مِنْهُمْ، مَا يَقُولُ عِبَادِي؟ قالَ: تَقُولُ: يُسَبِّحُونَكَ وَيُكَبِّرُونَكَ وَيَحْمَدُونَكَ وَيُمَجِّدُونَكَ، قالَ: فَيَقُولُ: هَلْ رَأَوْنِي؟ قَالَ: فَيَقُولُونَ لاَ، وَاللهِ مَا رَأَوْكَ! قالَ: فَيَقُولُ: وَكَيْفَ لَوْ رَأَوْنِي؟ قالَ: يَقُولُونَ: لَوْ رَأَوْكَ كَانُوا أَشَدَّ لَكَ عِبَادَةً، وَأَشَدَّ لَكَ تَمْجِيداً، وَأَكْثَرَ لَكَ تَسْبِيحاً.قالَ: يَقُولُ: فَمَا يَسْأَلُونَنِي؟ قَالَ: يَسْأَلُونَكَ الجَنَّةَ، قالَ: يَقُولُ: وَهَلْ رَأَوْهَا؟ قالَ: يَقُولُونَ: لاَ، وَاللهِ يَا رَبِّ! مَا رَأَوْهَا، قالَ: يَقُولُ: فَكَيْفَ لَوْ أَنَّهُمْ رَأَوْهَا؟ قالَ: يَقُولُونَ: لَوْ أَنَّهُمْ رَأَوْهَا كَانُوا أَشَدَّ عَلَيْهَا حِرْصاً، وَأَشَدَّ لَهَا طَلَباً، وَأَعْظَمَ فِيهَا رَغْبَةً.
قَالَ: فَمِمَّ يَتَعَوَّذُونَ؟ قالَ: يَقُولُونَ: مِنَ النَّارِ، قالَ: يَقُولُ: وَهَلْ رَأَوْهَا؟ قالَ: يَقُولُونَ: لاَ، وَاللهِ يَا رَبِّ! مَا رَأَوْهَا، قالَ: يَقُولُ: فَكَيْفَ لَوْ رَأَوْهَا؟ قالَ: يَقُولُونَ: لَوْ رَأَوْهَا كَانُوا أَشَدَّ مِنْهَا فِرَاراً، وَأَشَدَّ لَهَا مَخَافَةً، قالَ: فَيَقُولُ: فَأُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ. قَالَ: يَقُولُ مَلَكٌ مِنَ المَلاَئِكَةِ: فِيهِمْ فُلاَنٌ لَيْسَ مِنْهُمْ، إِنَّمَا جَاءَ لِحَاجَةٍ. قَالَ: هُمُ الْجُلَسَاءُ لاَ يَشْقَى بِهِمْ جَلِيسُهُمْ) .
لە ئەبی هورەیرەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «خوای گەورە چەند فریشتەیەکی تایبەتى هەیە کە کاریان ئەوەیە بە ڕێگاوباندا دەسووڕێنەوە وبە شوێن ئەھلى زیکردا* دەگەڕێن، جا ھەركاتێک ببینن کە كۆمەڵێک یادى خودا دەکەن وكۆڕى زیكریان دابەستووە، بانگی یەكتر دەکەن وبەیەكتر دەڵێن: وەرن بۆ لای کارى خۆتانەوە، ئەمە ئەوەیە كە بۆی دەگەڕێن. ھەموویان بە دەوری کۆڕی زیکرەکە کۆ دەبنەوە وهەتا ئاسمانى خوار وبە باڵ دەخولێنەوە بە دەورياندا، ئینجا پەروەردگاريان لێیان دەپرسێت (ھەرچەندە خۆی باشتر حاڵەكە دەزانێت) ودەفەرموێت: ئەم بەندانەی من چی دەڵێن؟ فریشتەکان دەفەرموون: (سبحان اللە) دەکەن وتۆ بە پاك وپيرۆز وبێخەوش دەزانن، و(اللە أكبر) دەكەن وخودای خۆیان بە گەورەتر لە هەموو کەس وشتێک دادەنێن، و(الحمد لله) دەکەن وسوپاسى تۆ دەکەن وتۆ بە مەزن دادەنێن و وەسف وستایشی تۆ دەکەن. خودا دەفەرموێت: ئايا ئەمانە منيان بینیووە؟ فریشتەکان دەفەرموون: نا والله تۆیان نەبینیووە، ئینجا خودا دەفەرموێت: ئەی ئەگەر من ببینن چۆن؟ فریشتەکان دەفەرموون: ئەگەر بتبینن باشتر بەندایەتی دەکەن وباشتر سوپاس وحەمد ستایشت دەکەن وزیاتر باسى گەورەییت دەكەن وزیاتر تەسبيحاتت دەکەن. خودا دەفەرموێت: ئەی باشە داوای چی لە من دەكەن؟ فریشتەکان دەفەرموون: داوای بەهەشت لە تۆ دەكەن. خودا دەفەرموێت: ئایا بەهەشتیان بینیووە؟ فریشتەکان دەفەرموون: نە والله، ئەی خودایە! نەیان بینیووە. خودا فەرموێت: ئەی ئەگەر بیبینن چۆن؟ فریشتەکان دەفەرموون: ئەگەر بیبینن ئەوا باشتر سوور دەبن لەسەرى وباشتر هەوڵی بۆ دەدەن وزیاتر حەزى لێدەكەن. خودا دەفەرموێت: ئەی لە چى دەترسن وداوای پەناگرتن وخۆپاراستن لێ دەکەن؟ فریشتەکان دەفەرموون: لە ئاگر (دۆزەخ) دەترسن وپەنا بە خودا دەگرن لێى. خودا دەفەرموێت: ئایا ئاگریان (دۆزەخیان) بینیووە؟ فریشتەکان دەفەرموون: نە والله، نەیان بینیووە، خودا دەفەرموێت: ئەی ئەگەر بیبینن چۆن؟ فریشتەکان دەفەرموون: ئەگەر بیبینن زیاتر لێی ڕادەکەن (خۆیانی لێ دەرباز دەکەن) وزیاتر لێی دەترسن. خودا دەفەرموێت: دەی ئێوە شاهێد بن؛ ئەوا من لێیان خۆش بووم، ئینجا فریشتەیەک لە فریشتەکان دەفەرموێت: كەسێکیان لەنێودایە لە ئەوان نییە، بۆ زیکر ویادی خودا نەھاتبوو بەڵکو بۆ پێویستیەکی خۆی هاتبوو؟ خودا دەفەرموێت: كۆمەڵ وكۆڕى ئاوا، هاونیشینیان لەبەر خاترى ئەوان لە بەدبەختى ڕزگارى دەبێت وبەهۆى ئەوانەوە ئەویش خۆش بەخت دەبێت». *(مەبەست ئەهلی زیکر ئەوانەیە کە باسی خواى گەورە دەکەن یان باسی ئیسلام وخێر وچاکە دەکەن). ولە گێڕانەوەیەکی تردا: لە ئەبی هورەیرەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «خوای گەورە چەند فریشتەیەکی تایبەتى هەیە کە کاریان ئەوەیە بە ڕێگاوباندا دەسووڕێنەوە وبە دوای دانیشتن وکۆڕەکانى زیکرکردن* دەگەڕێن، جا ھەركاتێک دانیشتن وکۆڕێکی زیکر ببینن ئەوا دادەنیشتن لەگەڵیان ودەوریان دەدەن هەتا باڵەکانیان بۆشاییەکان پڕ دەکاتەوە هەتا ئاسمانی دونیا، ئەگەر خەڵکانی دانیشتنی زیکرەکە جیا ببنەوە، ئەوا فریشتەکانیش بەرز دەبنەوە بەرەو ئاسمان، خودا -عز وجل- (ھەرچەندە خۆی باشتر حاڵەكە دەزانێت) پرسیاریان لێدەکات: لە کوێوە هاتن؟ فریشتەکان دەفەرموون: لە لای هەندێک لە بەندەکانی تۆ بووین لە خەڵکی سەر زەوی: تەسبیحات دەکەن (واتە: دەڵێن سبحان اللە) کە بە مانای ئەوە دێت: تۆ بە پاك وپيرۆز وبێخەوش دەزانن، وتەکبیرات دەکەن (واتە دەڵێن اللە أكبر) کە بە مانای ئەوە دێت: خودای خۆیان بە گەورەتر لە هەموو کەس وشتێک دادەنێن، وتەحمیدات دەکەن (دەڵێن: الحمد لله) کە بە مانى ئەوە دێت: حەمد وسوپاسى تۆ دەکەن و وەسف وستایشی تۆ دەکەن، تەهلیلات دەکەن (دەڵێن: ﻻ إله إﻻ الله) کە بە مانای ئەوە دێت دان بەوە دەنێن کە هیچ پەرستراوێک هەق وڕاست نییە کە شایەنی پەرستن بیت جگە لە الله، وداوا دەکەن ولە تۆ دەپاڕێنەوە. خودا دەفەرموێت: ئایا داواى چی لە من دەکەن؟ فریشتەکان دەفەرموون: داوای بەهەشت لە تۆ دەكەن. خودا دەفەرموێت: ئایا بەهەشتەکەى منیان بینیووە؟ فریشتەکان دەفەرموون: نە والله، ئەی پەروەردگار! (نەیان بینیووە). خودا فەرموێت: ئەی ئەگەر بەهەشتەکەم بیبینن چۆن؟ فریشتەکان دەفەرموون: داواى پەناگرتن وپاراستنیان لە تۆ دەکەن. خودا دەفەرموێت: داواى پەناگرتن وپاراستنیان لە چی دەکەن؟ فریشتەکان دەفەرموون: لە ئاگری دۆزەخت دەترسن ئەی پەروەردگار. خودا دەفەرموێت: ئایا دۆزەخەکەى منیان بینیووە؟ فریشتەکان دەفەرموون: نەخێر، خودا دەفەرموێت: ئەی ئەگەر دۆزەخەکەم بیبینن چۆن؟ فریشتەکان دەفەرموون: داواى لێخۆشبوون لە تۆ دەکەن (ئیستیغفار دەکەن). خودا دەفەرموێت: لێیان خۆش بووم، وئەوەى داواى دەکەن پێیانم بەخشی، وپەنام دان وپاراستیانم لەوەى داواى پەناگرتن وخۆپاراستنیان لێی دەکرد. فریشتەکان دەفەرموون: فڵان بەندەیەکی گوناهکارە، تەنها لەوێوە تێپەڕی ولەگەڵیان دانیشت. خودا دەفەرموێت: لە ئەویش خۆش بووم، كۆمەڵ وکەسانی ئاوا، هاونیشینیان لەبەر خاترى ئەوان لە بەدبەختى ڕزگارى دەبێت وبەهۆى ئەوانەوە ئەویش خۆش بەخت دەبێت». *(کۆڕ ودانیشتنەکانی زیکرکردن: مەبەست ئەو شوێنانەیە کە باسی خودا وئیسلام وخێر وچاکەى تێدا دەکرێت)
2202 - (ق) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلّى الله عليه وسلّم: (يَقُولُ اللهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَكَرَنِي، فَإِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلأٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلأٍ خَيْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ شِبْراً تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعاً، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعاً تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ بَاعاً، وَإِنْ أَتَانِي يَمْشِي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً) .
لە ئەبی هورەیرەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى الله علیه وسلم- فەرمووی: خواى گەورەی بەرز وشکۆدار دەفەرموێت: «من بە گوێرەی گومانی بەندەکەمم بە من، من لەگەڵ بەندەکەمم کە زیکر ویادی من بکات، والله، خودا زیاتر ئاسوودەیە لە یەکێک لە ئێوە کاتێک کە شتومەکە ونبووەکانی دەدۆزێتەوە لە بیابانێکی چۆڵدا، ئەوەی بستێک لە من نزیک ببێتەوە ئەوا من باڵێک لە ئەو نزیک دەبمەوە، وئەوەی باڵێک لە من نزیک ببێتەوە ئەوا من دوو باڵ لە ئەو نزیک دەبمەوە، ئەگەر بێت بۆ لام بە ڕێکردنەوە ئەوا من بە خێراییەوە دێم بۆ لای» ئەمە ریوایەتی (مسلم)ە، وهەمان ریوایەت لە هەردوو (صحیحین) هاتووە کە خودا دەفەرموێت: «من لەگەڵ ئەودام لە هەر کاتێک یان شوێنێک یادی من بکات».
2203 - (ق) وَعَنْهُ رضي الله عنه: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم قَالَ: (إِنَّ للهِ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْماً، مِائَةً إِلاَّ وَاحِداً، مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الجَنَّةَ) .
لە ئەبی هورەیرەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «خوای گەورە نەوەد ونۆ ناوی هەیە، هەرکەسێک لەبەریان بکات دەچێتە بەهەشتەوە».
2204 - (م) عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: خَرَجَ مُعَاوِيَةُ عَلَى حَلَقَةٍ فِي الْمَسْجِدِ، فَقَالَ: مَا أَجْلَسَكُمْ؟ قَالُوا: جَلَسْنَا نَذْكُرُ اللهَ. قَالَ: آللهِ مَا أَجْلَسَكُمْ إِلاَّ ذَاكَ؟ قَالُوا: وَاللهِ مَا أَجْلَسَنَا إِلاَّ ذَاكَ. قَالَ: أَمَا إِنِّي لَمْ أَسْتَحْلِفْكُمْ تُهْمَةً لَكُمْ، وَمَا كَانَ أَحَدٌ بِمَنْزِلَتِي مِنْ رَسُولِ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم أَقَلَّ عَنْهُ حَدِيثاً مِنِّي، وَإِنَّ رَسُولَ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم خَرَجَ عَلَى حَلَقَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ، فَقَالَ: (مَا أَجْلَسَكُمْ) ؟ قَالُوا: جَلَسْنَا نَذْكُرُ اللهَ وَنَحْمَدُهُ عَلَى مَا هَدَانَا لِلإِسْلاَمِ، وَمَنَّ بهِ عَلَيْنَا. قَالَ: (آللهِ مَا أَجْلَسَكُمْ إِلاَّ ذَاكَ) ؟ قَالُوا: وَاللهِ مَا أَجْلَسَنَا إِلاَّ ذَاكَ. قَالَ: (أَمَا إِنِّي لَمْ أَسْتَحْلِفْكُمْ تُهْمَةً لَكُمْ، وَلَكِنَّهُ أَتَانِي جِبْرِيلُ فَأَخْبَرَنِي: أَنَّ اللهَ عزّ وجل يُبَاهِي بِكُمُ الْمَلاَئِكَةَ) .
لە ئەبی سەعیدی خودرییەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: «موعاویە -ڕەزای خوای لێبێت- دەرچوو بۆ لای ئەڵقەیەکی دانیشتن لە مزگەوتێک، ووتی: ئایا چی وای لە ئێوە کردووە کە دابنیشن؟ ئەوانیش ووتیان: زیکر کردنی خوای گەورە، ئەویش (موعاویە) ووتی: بڵێن سوێند بە خودا تەنها ئەمە هۆکاری دانیشتنی ئێمە بووە؟ ووتیان: تەنها ئەمە هۆکاری دانیشتنی ئێمە بووە، (موعاویە) ووتی: من ئێوەم سوێند نەدا بۆ ئەوەی تۆمەت وگومان بدەمە پاڵ ئێوە، هیچ کەسێک نییە وەکو من فەرموودەی کەم گێڕا بێتەوە لە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- سەرەڕای نزیکیم لە ئەو (چونکە برای هاوسەری پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ئوم حەبیبە -رملة بنت أبي سفيان- بووە)، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەرچوو بۆ لای هەندێک لە هاوەڵانی کە وەکو ئەڵقەیەک دانیشتبوون، فەرمووی: «چی شتێک هۆکاری دانیشتنی ئێوە بووە؟». ووتیان: زیکر ویاد کردنی خوای گەورە وسوپاس وحەمدی دەکەین لەسەر ئەوەی کە هیدایەتی ئێمەی داوە بۆ ئاینی ئیسلام و بەهۆی ئەمەوە مینەتی کردووە بە سەرماندا، فەرمووی: «بڵێن سوێند بە خودا تەنها ئەمە هۆکاری دانیشتنی ئێمە بووە؟»، ووتیان: والله تەنها ئەمە هۆکاری دانیشتنی ئێمە بووە، -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «من ئێوەم سوێند نەدا بۆ ئەوەی تۆمەت وگومان بدەمە پاڵ ئێوە، بەڵام جبریل -علیه السلام- هات پێمی ڕاگەیاند کە خودای گەورە شانازی بە ئێوە دەکات لە لای فریشتەکان».
2205 - (م) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ: أَنَّهُمَا شَهِدَا عَلَى النَّبِيِّ صلّى الله عليه وسلّم أَنَّهُ قَالَ: (لاَ يَقْعُدُ قَوْمٌ يَذْكُرُونَ اللهَ عزّ وجل ؛ إِلاَّ حَفَّتْهُمُ الْمَلاَئِكَةُ، وَغَشِيَتْهُمُ الرَّحْمَةُ، وَنَزَلَتْ عَلَيْهِمُ السَّكِينَةُ، وَذَكَرَهُمُ اللهُ فِيمَنْ عِنْدَهُ) .
له ئەبو هورەیرەوە -ڕەزاى خواى لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وآله وسلم- دەفەرموێت: «هەركەسێك يارمەتى موسڵمانێك بدات بۆ ئەوەی ناڕەحەتیەکی دونیايى لەسەر لابدات؛ ئەوا بێگومان خوای گەورە ناڕەحەتیەک لە ناڕەحەتیەکانی ڕۆژی قیامەتی لەسەر لادەدات، هەركەسێك يارمەتى قەرزدارێک یان هەژارێك بدات وکارەکەی بۆ ئاسان بكات؛ ئەوا خوای گەورە کاریش بۆ ئەو ئاسان دەكات ویارمەتى دەدات، خوای گەورە له یارمەتی وکۆمەكى بەندەی خۆیدایه ئەگەر ئەو بەندەیە لەكۆمەك ویارمەتی براکەیدا بێت، هەركەسێك ڕێگایەك بگرێته بەر بۆ ئەوەی عیلم وزانينێك بەدەست بھێنێت؛ ئەوا خوای گەورە بەهۆی ئەوەوە ڕێگای بەهەشتى بۆ ئاسان دەکات، ھەر كۆمەڵێك كۆببنەوە له ماڵێك له ماڵەكانى خودا وقورئان بخوێنن وپێداچوونەوە بکەن؛ ئەوا بێگومان دڵ ئارامى وسەکینەت دادەبەزێت بەسەرياندا وڕەحمەت وبەزەيى دایاندەپۆشێت وفریشتەکان چواردەوریان دەگرن وخوای گەورەش باسیان دەکات لای ئەوانەی كە لە ئاسماندان، وهەركەسێك کار وكردەوەی کەموکورتی تێدابێت وپاشی بخات؛ ئەوا بێگومان ڕەچەڵەک وبنەماڵە فریای ناکەون ونابنە هۆی پێشخستنی».
2206 - (م) عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صلّى الله عليه وسلّم يَذْكُرُ اللهَ عَلَى كُلِّ أَحْيَانِهِ.
لە عائیشەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: «پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- لە هەموو کاتێکدا یادی خوای گەورەی دەکرد».
2207 - (م) عَنْ حَنْظَلَةَ الأُسَيِّدِيِّ ـ وَكَانَ مِنْ كُتَّابِ رَسُولِ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم ـ قَالَ: لَقِيَنِي أَبُو بَكْرٍ فَقَالَ: كَيْفَ أَنْتَ يَا حَنْظَلَةُ؟! قالَ: قُلْتُ: نَافَقَ حَنْظَلَةُ. قَالَ: سُبْحَانَ اللهِ! مَا تَقُولُ؟ قالَ: قُلْتُ: نَكُونُ عِنْدَ رَسُولِ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم، يُذَكِّرُنَا بِالنَّارِ وَالْجَنَّةِ، حَتَّى كَأَنَّا رَأْيَ عَيْنٍ، فَإِذَا خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم، عَافَسْنَا
[1]
الأَزْوَاجَ وَالأَوْلاَدَ وَالضَّيْعَاتِ
[2]
، فَنَسِينَا كَثِيراً. قَالَ أَبُو بَكْرٍ: فَوَاللهِ! إِنَّا لَنَلْقَى مِثْلَ هَذَا.
فَانْطَلَقْتُ أَنَا وَأَبُو بَكْرٍ، حَتَّى دَخَلْنَا عَلَى رَسُولِ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم، قُلْتُ: نَافَقَ حَنْظَلَةُ يَا رَسُولَ اللهِ! فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم: (وَمَا ذَاكَ) ؟ قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ! نَكُونُ عِنْدَكَ، تُذَكِّرُنَا بِالنَّارِ وَالْجَنَّةِ، حَتَّى كَأَنَّا رَأَيَ عَيْنٍ، فَإِذَا خَرَجْنَا مِنْ عِنْدَكَ، عَافَسْنَا الأَزْوَاجَ وَالأَوْلاَدَ وَالضَّيْعَاتِ، نَسِينَا كَثِيراً. فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم: (وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ! إِنْ لَوْ تَدُومُونَ عَلَى مَا تَكُونُونَ عِنْدِي، وَفِي الذِّكْرِ، لَصَافَحَتْكُمُ الْمَلاَئِكَةُ عَلَى فُرُشِكُمْ وِفي طُرُقِكُمْ، وَلكِنْ، يَا حَنْظَلَةُ! سَاعَةً وَسَاعَةً) ثَلاَثَ مَرَّاتٍ.
2208 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ بُسْرٍ رضي الله عنه: أَنَّ رَجُلاً قَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ! إِنَّ شَرَائِعَ الْإِسْلاَمِ قَدْ كَثُرَتْ عَلَيَّ، فَأَخْبِرْنِي بِشَيْءٍ أَتَشَبَّثُ بِهِ، قَالَ: (لاَ يَزَالُ لِسَانُكَ رَطْباً مِنْ ذِكْرِ اللهِ عزّ وجل) .
لە عبداللەی کوڕی بوسرەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: پیاوێک هات بۆ لای پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم-، و ووتی: ئەی پێغەمبەری خودا شەریعەتەکانی (فەرمانەکانی) ئیسلام لەسەرمان زۆر بوون، فەرمانێکمان پێ بڵێ کە دەستی پێوە بگرین کە هەموو کردەوەیەکی خێری تێدا بێت؟ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «زمانت بەردەوام پاراو بێت بە زیکر ویادی خوای گەورەی بەرز وشکۆدار».
2212 - عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ حَدَّثَهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلّى الله عليه وسلّم قَالَ لَهُ: (يَا مُعَاذُ بْنَ جَبَلٍ) ، قَالَ: لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ وَسَعْدَيْكَ، قَالَ: (لاَ يَشْهَدُ عَبْدٌ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، ثُمَّ يَمُوتُ عَلَى ذَلِكَ؛ إِلاَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ) قالَ: قُلْتُ: أَفَلاَ أُحَدِّثُ النَّاسَ؟ قَالَ: (لاَ، إِنِّي أَخْشَى أَنْ يَتَّكِلُوا عَلَيْهِ) .
لە ئەنەسەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- وموعاز لە پشتیەوە لە سەر پشتی ئاژەڵێک بوون، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «ئەی موعاز»، ئەویش ووتی: «من لێرەم لە خزمەتتدام ئەی پێغەمبەری خودا»، دیسانەوە فەرمووی: «ئەی موعاز»، ئەویش هەر ووتی: «لێرەم لە خزمەتتدام ئەی پێغەمبەری خودا»، دیسان هەر فەرمووی: «ئەی موعاز»، ئەویش هەر فەرمووی: «لێرەم لە خزمەتتدام ئەی پێغەمبەری خودا»، سێجار هەردوو لا ئەم قسانەیان دووبارە کردەوە وپاشان پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «هەر بەندەیەک شاهێدی بدات بە (لا إلهَ إلا اللهُ) و بە (مُحَمَّدًا عَبْدُهُ ورسولُهُ) بە ڕاستگۆییەوە لە دڵیەوە؛ ئەوا خوای گەورە دۆزەخ لەسەر ئەو کەسە حەرام دەکات»، ئەویش (موعاز) ووتی: «ئەی پێغەمبەری خودا، ئایا بە خەڵکی نەڵێم بۆ ئەوەی ببێتە هۆی خۆشی وموژدە بۆیان؟» ئەویش -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «ئەگەر وا بکەیت ئەوا تەنها پشت بەمە دەبەستن (واتا ئیتر ئەوەندە کردەوەی چاک ناکەن)» بۆیە موعاز پێش ئەوەی بمرێت ئەمەی گێڕایەوە چونکە ترسا تووشی تاوان بێت (بەهۆی شاردنەوەی زانستەوە).
2213 - (ق) عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلّى الله عليه وسلّم قَالَ: (مَنْ قَالَ: سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ، حُطَّتْ خَطَايَاهُ وَإِنْ كَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ) .
لە ئەبی هورەیرەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «ئەوەی بڵێت: (سبحان الله وبحمده) واتە: (پاک وبێگەری بۆ خودا وسوپاس بۆ ئەو) سەد جار لە ڕۆژێکدا؛ ئەوا گوناهەکانی دەوەرێت (دەسڕدرێتەوە) ئەگەر وەکو کەفی سەر دەریاش بن (لە زۆریدا)».
- ...